Μετά δαφνών και επαίνων

Αρέσουν πολύ οι περιφερειακοί λογοτέχνες στους εν Αθήναις μηρυκάζοντες τον πολιτισμόν. Προπάντων όταν αντί μυθιστορημάτων- που θα μπορούσαν να γίνουν και ευπώλητα- παρουσιάζουν μια συλλογή διηγημάτων.

Αναμφίβολα ο Βασίλης Γκουρογιάννης με το νέο βιβλίο του «Απο την άλλη γωνία» προσθέτει μια διαφορετικότερη ματιά στα τετριμμένα υλικά της ελληνικής ιστορίας και ηθογραφίας.

Το βιβλίο του τιμήθηκε με πολλές επαινετικές κριτικές απο διάφορους μεγαλόσχημους του λογοτεχνικού μπλόκ, ενώ είναι υποψήφιο για τα βραβεία του Διαβάζω. Αλλος ένας σίγουρος σύμμαχος της υψηλής πύλης των βιβλιανθρώπων, καθώς ο καταξιωμένος συγγραφέας στην ωριμότητά του μεταφέρει ένα κόσμο οικείο και αγαπητό σε εκλεκτούς!

ΥΓ. Αναγκάστηκα να εξαιρέσω της ψηφοφορίας το βιβλίο του Νίκου Λαγκαδινού «Καλύτερα Τύψεις Παρά Απωθημένα» (Εκδόσεις Αγκυρα). Κάποιος, δυστυχώς, έκανε κατάχρηση του δικαιώματος ψηφοφορίας (επιτρέπεται μία ψήφος την ημέρα απο ένα σέρβερ!) με αποτέλεσμα να ειδοποιηθώ απο την εταιρεία ότι γίνεται παραχάραξη του αποτελέσματος. Ετσι εξαιρέθηκε το βιβλίο του συμπαθούς δημοσιογράφου-λογοτέχνη αλλά η εταιρεία κρατάει τα μέχρι τώρα αποτελέσματα της ψηφοφορίας!
Συγγνώμη για το μπέρδεμα αγαπητέ Νίκο.

Το Κατοικίδιο

Ο χρόνος, το πένθος και η μνήμη
Στα βιβλία «Από την άλλη γωνία» του Β. Γκουρογιάννη
1) Βασίλης Γκουρογιάννης: «Από την άλλη γωνία». Εκδόσεις «Μεταίχμιο», 2006, σελ. 151.
Το βιβλίο «Από την άλλη γωνία» του Βασίλη Γκουρογιάννη (γεν. το 1951 στη Γρανίτσα Ιωαννίνων) απαρτίζεται από δέκα διηγήματα, άνισα ως προς το μέγεθός τους και με πρόδηλες τις υφολογικές τους διαφορές, οι οποίες και τα κατατάσσουν, χονδρικά, σε δύο κατηγορίες: στα ρεαλιστικά και σε όσα θα ήταν δυνατόν να υπαχθούν υπό τον τίτλο «διηγήσεις παραφυσικών φαινομένων», τον τίτλο δηλαδή που στέγαζε τα κείμενα που συνιστούσαν την πρώτη πεζογραφική εμφάνιση του συγγραφέα, το 1990 (είχαν προηγηθεί δύο ποιητικές καταθέσεις του). Μια δεύτερη διάκριση θα μπορούσε να γίνει ανάμεσα στα «αστικά» κείμενα του βιβλίου, όπου η αφήγηση εκτυλίσσεται στο αθηναϊκό σήμερα, και στα «ηπειρωτικά», που είναι και τα περισσότερα· σε αυτά ο γενέθλιος τόπος του συγγραφέα αναδεικνύεται συμπρωταγωνιστής, είτε ως μνήμη (πικρή ή ηδεία, πάντως ανεξίτηλα σημαδιακή) είτε με τη σημερινή του υπόσταση. Οι εξ Ηπείρου συγγραφείς (αν κρίνουμε όχι μόνο από τον Βασίλη Γκουρογιάννη αλλά και από τον Σωτήρη Δημητρίου, τον Μιχάλη Γκανά και αρκετούς άλλους) είναι από τους «περιφερειακούς» λογοτέχνες που κομίζουν και διατηρούν και στο άστυ το «ιδίωμά» τους, ως αναξάλειπτο στοιχείο της λογοτεχνικής τους ταυτότητας - και δεν εννοώ εδώ (μόνο) το γλωσσικό ιδίωμα.
Ωριμη γραφή
Επειτα από τρία μυθιστορήματα («Το ασημόχορτο ανθίζει» «Ο θίασος των Αθηναίων», «Βέβηλη πτήση») και την εμβόλιμη «ποιητική σύνθεση «Μήδεια», ο Γκουρογιάννης επανακάμπτει στη μικρότερη φόρμα, και με ώριμη γραφή ανακτά όσα πιστεύω πως είχαν απειληθεί στη «Βέβηλη πτήση», όπως ήταν η αφηγηματική ενάργεια και η σίγουρη σκόπευση. Ο τίτλος του βιβλίου, «Από την άλλη γωνία», που αποσπάται από το δεύτερο διήγημά του (ένα από τα δύο ποδοσφαιροκεντρικά, το πιο αδύνατο των δέκα του συνόλου, αφού εξαντλείται στη νατουραλιστική πινελιά), υποδεικνύει τη συγγραφική πρόθεση να θεωρηθεί η Ελλάδα του 20ού αιώνα και των αρχών του 21ου από μια πλάγια θέση, ώστε με τη λοξή ματιά να αναδειχθούν πτυχές υποφωτισμένες και να χλευαστούν έτσι κοινοί τόποι, δημοφιλείς δοξασίες και μαζικές σιωπηρές παραδοχές.
Αποτελεσματικότερα ως προς την απομυθευτική τους στόχευση και τη μεθόδευση της ειρωνείας τους είναι το διήγημα «Το φρύδι της βασίλισσας», μια ευρηματική αναδημιουργία του μύθου του Ακταίωνα (όπου, συν τοις άλλοις, γελοιογραφείται η παιδαριωδών αντιλήψεων αστυνομοκρατία επί βασιλείας καθώς και η δημαγωγική ευκολία με την οποία μοιράστηκαν αναδρομικώς οι τίτλοι του αντιστασιακού), και το «Δοκάρι κι έξω» · εδώ, μέσα από τις ποδοσφαιρικές συγκρούσεις Ελλήνων και Αλβανών λυκειοπαίδων στο Πεδίον του Αρεως, ο συγγραφέας αναμοχλεύει με χαριτωμένη, λυσιτελή «αφέλεια» το θέμα της πρωταγωνιστικής παρουσίας Αρβανιτών στην Επανάσταση του 1821.
Κάπως σαν εναλλασσόμενο ρεύμα, η γραφή κινείται από το ρεαλιστικό στο παραφυσικό, από το πραγματικό στο ονειρικό, από το δραματικό στο χιουμοριστικό, και αντιστρόφως, χωρίς αυτό να την τραυματίζει, χωρίς δηλαδή να δημιουργείται στον αναγνώστη η εντύπωση της κατασκευής, του (αδιάφορου κατά τα λοιπά) λογοτεχνικού παιγνίου. Το σαρκαστικό διήγημα «Το φρύδι της βασίλισσας» συμφωνεί, στο βάθος της γραφής, με το οιονεί μαγικορεαλιστικό «Ανθρωποχελίδονο», η δε «Ανταρσία στο Ουσάκ», με τα φαντάσματα του μικρασιατικού '22, συμβάλλει με το «Ναζίφ, ο Τουρκογιαννιώτης», έτσι όπως επιχειρούν και τα δύο να φέρουν στο προσκήνιο της λογοτεχνίας (από διαφορετικούς δρόμους) ανθρώπινες κοινότητες που η «κανονική» ιστορία επείγεται να τις διαγράψει, εν προκειμένω τους Τουρκογιαννιώτες (ας θυμηθούμε εδώ και τη λογοτεχνική ανάπλαση της επίσης απωθημένης ύπαρξης των Τουρκοκρητικών στο μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα «Αθώοι και φταίχτες») και, σε άλλες σελίδες, τους λατινόγλωσσους βλάχους, ο θαυματουργός Σεν Τζορτζ των οποίων αποτρέπει την καταστροφική διάνοιξη ενός δρόμου στα ηπειρώτικα βουνά. Στη σύνθετη και πέραν των σχημάτων της «καθαρότητας» Ελλάδα που μας κληρονόμησε η παλαιότερη ιστορία, αντιστοιχεί, στο βιβλίο, η επίσης ποικίλη σημερινή Ελλάδα, με τους οικονομικούς μετανάστες και τους πρόσφυγές της.