Saturday, May 26, 2007

Μεγάλο Αλγέρι για μικρούς καθημερινούς ανθρώπους

Αυτό είναι το πιό άδικο τριήμερο όλων. Η άνοιξη να καλεί προκλητικά στις παραλίες. Και οι μαθητές, φοιτητές και νέοι της μάθησης να βρίσκονται κλειδαμπαρωμένοι στα σπίτια τους για να ρουφήξουν την περιττή γνώση δίνοντας εξετάσεις σε ένα ανελέητο και σκληρό σύστημα. Και οι μαννάδες, πατεράδες, οικογένειες εν γένει να συμπαραστέκονται προσφέροντας χυμούς και περίσσευμα αγάπης.

Στους γονείς της συμπαράστασης αφιερώνω σήμερα το Μεγάλο Αλγέρι της Κατερίνας Καριζώνη για να ταξιδέψουν απο τα πνιγηρά διαμερίσματα της καταπίεσης σε μια Μάνη αλλοτινή και παντοτινή, στη Μάνη της αιώνιας τραχειάς ομορφάδας.

Η Κατερίνα Καριζώνη απο τη Θεσσαλονίκη παρά τη μακρά και πετυχημένη πορεία της στο χώρο της ποίησης και της μυθιστορίας δεν ευτύχησε με το νέο βιβλίο της να γίνει αντικείμενο κριτικής. Το Μεγάλο Αλγέρι έμεινε στις καρδιές των αναγνωστών αλλά δεν έπεισε τις παρεούλες της κριτικής να σχοληθούν μαζί του. Πάντως, το συστήνω ανεπιφύλακτα σαν ανάγνωσμα που ταξιδεύει με την πλοκή, την καλή γραφή και τις υπέροχες εικόνες.

Το Κατοικίδιο



Μεγάλο Αλγέρι της Κατερίνας Καριζώνη


Του Νίκου Μαραμπέα
«Μανιάτικη Αλληλεγγύη»


Η Μάνη έρχεται ξανά στο προσκήνιο. Η ανάπτυξη της τελευταίας 20ετίας δεν αναφέρεται μόνο στον τουριστικό τομέα και στις οικοδομικές δραστηριότητες. Επεκτείνεται και στον πνευματικό τομέα. Που περιλαμβάνει, εκτός από την αναβάθμιση της εκπαίδευσης στην περιοχή, και πνευματικές αναζητήσεις με αφετηρία το πολιτισμικό απόθεμα της περιοχής μας. Αποδεικτικό στοιχείο αποτελεί η κυκλοφορία και τρίτου μυθιστορήματος που γράφτηκε με αφετηρία αυτό το απόθεμα. Η Κατερίνα Καριζώνη από τη Θεσσαλονίκη, από οικογένεια φευγάτη τρεις γενιές από τη Μάνη, με αφετηρία πατρικές διηγήσεις αναπαράγει μακροχρόνιες αξίες, ιδέες και πρακτικές του τόπου μας. Τις αναπαράγει απλά και κατανοητά, ενσωματωμένες στην πλοκή και στην εξέλιξη της ιστορίας, που κινιέται με κεφάλαια μπρος - πίσω σε δύο χρονολογικές εποχές. Η διήγηση εκτυλίσσεται με αφετηρία την πειρατεία και το οικονομικό απόθεμα που δημιουργούσε σε όσους την ασκούσαν και τελικά έβγαιναν ζωντανοί από αυτή την ενασχόληση. Οικονομικό απόθεμα που δημιουργούσε τελικά την ευμάρεια και τη δύναμη στην περιοχή. Η πλοκή διαμορφώνεται με κύριο χαρακτηριστικό Μάνη, φυσικό χώρο και πατροπαράδοτα έθιμα;
Χωρίς το βιβλίο να εντάσσεται στα ιστορικά μυθιστορήματα, έχει σημαντικά ψήγματα πραγματικών γεγονότων, που σχετίζονται με τους ήρωες και τις καταστάσεις που βιώνουν. 0 τίτλος Μεγάλο Αλγέρι αποδίδεται ιστορικά στο Οίτυλο. Στον όρμο του, στεριά και θάλασσα, διαδραματίζονταν για τρεις αιώνες πειρατικές ενέργειες.
Το Οίτυλο είναι πολύ κοντά στο χώρο που εκτυλίσσεται η ιστορία. Γι' αυτό ανταποκρίνεται και στη διήγηση αποτελώντας τη βάση της, αλλά και στην ιστορική πραγματικότητα.
Η παρουσίαση της γυναίκας της Μάνης είναι αντιπροσωπευτική: αθόρυβη, αποτελεσματική, πιστή στα έθιμα και τις παραδόσεις, αλλά και αγέρωχη, με πρωτογενείς επιρροές από τα ένστικτα τις ιδέες. Ταυτόχρονα, το χρέος λειτουργεί ως αναπόδραστη μοίρα και δίνει τη λύση, την έξοδο από τα τραγικά διλήμματα, που δημιουργούνται, ξεπερνώντας πάθη και κόστος. Κάποια, λίγα δευτερεύοντα στοιχείο της διήγησης, που είναι διαφοροποιημένα από τα δεδομένα στη Μάνη την εποχή αναφοράς, θα αντιμετωπιστούν σίγουρα σε επόμενη έκδοση, που πιστεύω ότι πολύ σύντομα θα προκύψει για το πόνημα της Κατερίνας Καριζώνη.

Saturday, May 19, 2007

Εξυγείανση του ΕΚΕΒΙ ΕΔΩ και ΤΩΡΑ!

Ονειρα και τεράστια χρηματικά ποσά και φιοριτούρες και ένα απίστευτο αλισβερίσι δημοσίων σχέσεων που εξυπηρετεί τους συνήθεις ύποπτους, είναι τελικά η φιλόδοξη Διεθνής Εκθεση Βιβλίου που διοργανώνει το ΕΚΕΒΙ στη θεσσαλονίκη.

Εκτός απο τον πακτωλό χρημάτων που ξοδεύονται γι αυτό το τετραήμερο παζάρι της λιανικής του βιβλίου (του οποίου μόνο οι Θεσσαλονικείς επωφελούνται και μπράβο τους!), γίνεται μια προσπάθεια να προσκληθούν οι γνωστοί και φίλοι , που θα διοχετεύσουν τα βιβλία των τριών μεγάλων εκδοτικών οίκων της Αθήνας σε κάποιους βαλκάνιους εκδότες προς μετάφραση. Και τότε όλοι θα πούν πως κλείστηκαν μεγάλες συμφωνίες και άλλα φαιδρά και επιπόλαια.

Ειλικρινά, εάν ο υπουργός πολιτισμού κ. Γιώργος Βουλγαράκης θέλει να είναι σοβαρός με την υπόθεση του βιβλίου (υπάρχει πλήρης απραξία για την υπόθεση της ελληνικής λογοτεχνίας στο υπουργείο), θα πρέπει:

1. Να αλλάξει την ηγεσία του ΕΚΕΒΙ, καθότι η κα Κατρίν Βελισσάρη έχει αποδείξει ότι χρησιμοποιεί το δημόσιο κουρβανά για προβολή κάποιων φιλικών εκδοτικών οίκων . Επιλέον, η κυρία Βελισσάρη δεν προέρχεται απο τον κόσμο του βιβλίου και δεν μιλάει επαρκώς την ελληνική γλώσσα.
2. Να εξυγειάνει το ΕΚΕΒΙ που έχει γίνει άντρο προσωπικών δοσοληψιών.
3. Να οργανώσει τις προδιαγραφές ώστε το ΕΚΕΒΙ να λειτουργήσει ουσιαστικά υπέρ της προβολής του ελληνικού βιβλίου στις διεθνείς και καθιερωμένες εκθέσεις του χώρου, επενδύοντας σε όλους τους εκδοτικούς οίκους και όχι στους λίγους και εκλεκτούς του κυκλώματος.

Επιτέλους, ας ειπωθούν τα πράγματα με το όνομά τους. Πρέπει το ΕΚΕΒΙ να πάψει να λειτουργεί ως συνεταίρος των καρχαριών του βιβλίου με τα χρήματα του Ελληνα φορολογούμενου.

Ο κ. Βουλγαράκης στους άλλους τομείς της τέχνης έχει εποδείξει πως ξέρει και μπορεί να κάνει τομές. Ας πράξει το ίδιο με την πολύπαθη ελληνική λογοτεχνία, που έχει γίνει βορρά στα χέρια των ολίγων και ευνοημένων!

Το Κατοικίδιο

Βραβείο στη Δήμητρα Κολλιάκου

Αντιγράφοντας απο το Δυτικό Ανεμο

Aπονεμήθηκαν για πρώτη χρονιά τα ετήσια λογοτεχνικά βραβεία The Athens Prize for Literature του περιοδικού (δέ)κατα. Πρόκειται για διεθνή βραβεία μυθιστορήματος που θα δίδονται από φέτος και κάθε χρόνο σε έναν Έλληνα κι έναν ξένο εν ζωή συγγραφέα. Τα βραβεία ανακοινώθηκαν χθες σε ειδική τελετή στο Citylink. Νικήτρια στην κατηγορία του ελληνικού μυθιστορήματος ήταν η Δήμητρα Κολλιάκου, για το μυθιστόρημά της Θερμοκρασία Δωματίου (Εκδόσεις Πατάκη).

Η Δήμητρα Κολλιάκου γεννήθηκε το 1968 στην Αθήνα. Σπούδασε κλασική φιλολογία και θεωρητική γλωσσολογία στην Αθήνα και στο Eδιμβούργο, και είναι επίκουρη καθηγήτρια γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Newcastle. Το πρώτο της μυθιστόρημα (Το Mαγείο, Eστία, 1999) τιμήθηκε με το Bραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα Jim Wilson, που απένειμε για μοναδική φορά το 2000 το Eθνικό Κέντρο Bιβλίου. Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί σε συλλογές.

Θερμοκρασία Δωματίου

Της Δήμητρας Κολλιάκου

Με αφορμή έναν αδιάγνωστο πόνο, μια νέα γυναίκα επισκέπτεται μια ψυχοθεραπεύτρια. Τι ρόλο παίζουν στη ζωή της ο προστατευτικός σύντροφός της, μια μεγαλύτερη γυναίκα - η ανασφαλής αλλά κι εξουσιαστική Μάρθα-, ο ποθητός όσο και απρόσιτος Ορέστης, ένας αδίστακτος σύμβουλος Γενετικής, κι αυτή ακόμη η επικίνδυνη παντογνωσία της ψυχοθεραπεύτριας; Σε μια εποχή που η αγάπη δεν είναι πανάκεια, οι εξομολογήσεις στο ντιβάνι έπαψαν προ πολλού να επαρκούν, κι η επιστήμη δεν έχει ηθικές αναστολές, ποιος θα της δείξει πώς να ζει;
Η Δήμητρα Κολλιάκου γεννήθηκε το 1968 στην Αθήνα. Σπούδασε κλασική φιλολογία και θεωρητική γλωσσολογία στην Αθήνα και στο Eδιμβούργο, και είναι επίκουρος καθηγήτρια γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Newcastle.
Το πρώτο της μυθιστόρημα (Το Mαγείο, Eστία 1999) τιμήθηκε με το Bραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα Jim Wilson, που απένειμε για μοναδική φορά το 2000 το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου



ΚΡΙΤΙΚΗ

Από την Αθήνα στο Λονδίνο και από το Λονδίνο στην Ιερουσαλήμ, σε μια γραμμή περιπλάνησης η οποία μοιάζει πιθανόν να συνεχιστεί στο διηνεκές: αυτή είναι η πορεία την οποία διαγράφει η κεντρική ηρωίδα της Δήμητρας Κολλιάκου στο δεύτερο κατά σειρά μυθιστόρημά της, το οποίο έχει τίτλο «Θερμοκρασία δωματίου» και αφηγείται μιαν ιστορία παρατεταμένης ματαίωσης. Παρακολουθώντας ανήμπορη τον σταδιακό, αλλά πολύ γρήγορο και βασανιστικό θάνατο της μητέρας της, υπό τη σκιά ενός πατέρα ο οποίος δεν θέλει να κάνει περίσσια βήματα στην επικοινωνία του μαζί της, καθώς και στο πλάι ενός εξαδέλφου ο οποίος αποφεύγει συστηματικά να ανταποκριθεί στον έρωτά της, η ηρωίδα εγκαταλείπει την Αθήνα και εγκαθίσταται για σπουδές στο Λονδίνο, με μοναδικό σκοπό να αποδράσει από τη συγκεχυμένη και πολλαπλά αδιέξοδη πραγματικότητά της. Η άφιξη, ωστόσο, στη βρετανική πρωτεύουσα δεν θα αλλάξει κατά το παραμικρό τη στάση και την ψυχολογία της.

Τα σημάδια της τρυφερής ηλικίας

Τα σημάδια που αφήνουν στην ψυχή τα προβλήματα της εφηβικής και της νεανικής ηλικίας είναι ανεξίτηλα και δεν γνωρίζουν σύνορα. Ετσι, η ηρωίδα θα συναντήσει στο Λονδίνο όλα τα κομμάτια του παλαιού εαυτού της και όταν θα κληθεί να δώσει το πρώτο της δείγμα σε ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής, θα σπεύσει απλώς να αφηγηθεί τις οδυνηρές περιπέτειες της πρώτης της νιότης στην Ελλάδα. Η κατάθλιψη από τον θάνατο της μάνας, η αδιαφορία και συνάμα η σκληρότητα και η ανευθυνότητα του εξαδέλφου, σε συνδυασμό με την αδυναμία της να προσανατολιστεί σε μιαν έστω και στοιχειωδώς σταθερή και ατόφια προοπτική ζωής, θα καταβάλουν γι' άλλη μια φορά την ηρωίδα, που θα αναζητήσει τώρα διέξοδο στο πλάι ενός Ισραηλινού πανεπιστημιακού, ο οποίος θα την οδηγήσει στην Ιερουσαλήμ και στην αυταρχική μορφή της μητέρας του. Ο κύκλος θα διαγραφεί εκ νέου και το φίδι θα χώσει πάλι την ουρά στο στόμα του στη γη του Ισραήλ: ένας γιος ποικιλοτρόπως εξαρτημένος από τη μάνα του, μια μάνα που διατηρεί παράνομη ερωτική σχέση με τον καλύτερο οικογενειακό της φίλο και μια ψυχαναλύτρια που δείχνει πλήρως υποταγμένη στις θελήσεις της μάνας. Και όλα αυτά, προβεβλημένα σε ένα υποχονδριακό, σχεδόν άρρωστο φόντο, όπου τα πάντα μεταφράζονται σε μια σειρά εφιαλτικών (όσο και απολύτως μάταιων) ιατρικών εξετάσεων.
Το τέλος εξισώνεται με την αρχή στη «Θερμοκρασία δωματίου» και η κίνηση του κύκλου επαναλαβάνεται λίγο πριν από την έξοδο. Το ζευγάρι της Ιερουσαλήμ επιστρέφει κατάκοπο και με κομμένα τα φτερά του στο Λονδίνο και το άπαν πρέπει να σχεδιαστεί εξαρχής. Πόσες, άραγε, φορές ακόμη και με πόσες πιθανότητες επιτυχίας; Η Κολλιάκου επιχειρεί στο μυθιστόρημά της δύο πράγματα: να τοποθετήσει τους πρωταγωνιστές της σε ένα πολυεπίπεδο διεθνές σκηνικό και να βάλει στο μικροσκόπιο της αφήγησής της τις απίστευτα βίαιες (κάτω από τον πέπλο μιας πολύ τυποποιημένης και εξευγενισμένης συμπεριφοράς) σχέσεις τους. Και οι δύο στόχοι έχουν συχνά αποτελέσει προσφιλές πεδίο επιδόσεων για τους νεότερους Ελληνες πεζογράφους. Πόσοι, όμως, τάχα, από αυτούς τα έχουν καταφέρει με τον τρόπο με τον οποίο τα καταφέρνει η Κολλιάκου στη «Θερμοκρασία δωματίου»;
Ας μείνουμε στην Κολλιάκου κι ας πιάσουμε την άκρη από τον κοσμοπολιτισμό της. Τίποτε από την παρουσία της πρωταγωνίστριας στο Λονδίνο ή στην Ιερουσαλήμ δεν έχει κάτι από το βεβιασμένο λούστρο και το αφηρημένο ή απλώς χαζευτικό βλέμμα ενός περιηγητή που περιφέρεται αμέριμνος ή επιδεικτικά υποψιασμένος σε ξένο τόπο. Οι άνθρωποι εδώ είναι απολύτως γειωμένοι στον περίγυρό τους και τελούν σε αδιάκοπη (υπόγεια ή φανερή) σύγκρουση με τα σύμβολα, τα οποία έχουν καταστήσει πιασάρικο το όνομά του ανά τον κόσμο: το Λονδίνο αποτελεί μια βιομηχανία παραγωγής πτυχίων για αλλοδαπούς και η Ιερουσαλήμ παίρνει στα μάτια των ηρώων την όψη ενός τόπου ο οποίος τους υποβάλλει μονίμως στην αίσθηση της στέγνας και της στέρησης. Οσο για τους λόγους οι οποίοι κρατούν τους ίδιους μακριά από την πατρίδα, είναι πέρα για πέρα συνυφασμένοι με το ατομικό τους παρελθόν και τα ιδιαίτερα, εντελώς ξεχωριστά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους.

Το κουβάρι των ανθρώπινων σχέσεων

Θέλω, όμως, να πάω και στον τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας εικονογραφεί και αποκαλύπτει το κουβάρι των ανθρώπινων σχέσεων: αντί για την ισοπεδωμένη και στενά προγραμματική παράθεση ενός σωρού στερεοτύπων, τα οποία το μόνο που μπορούν να κατορθώσουν είναι να καλύψουν τις συναισθηματικές ανασφάλειες ή αποβλέψεις του αναγνώστη, εκείνο το οποίο κυριαρχεί εν προκειμένω είναι ο γεμάτος αντιφάσεις και εσωτερικές αντινομίες κόσμος των πρωταγωνιστών, οι αλληλοαντικρουόμενες εμπειρίες και οι πολυδιασπασμένες τους ταυτότητες. Και το σύμπαν, ωστόσο, το οποίο προκύπτει από αυτή τη μακρά περιδιάβαση στους μυθιστορηματικούς χαρακτήρες αποτελεί, παρά την ολοσχερή ερήμωση και τη μυρωδιά της τέφρας η οποία εξαπλώνεται σε ολόκληρη την επικράτειά του, μιαν ολοζώντανη και χειροπιαστή πραγματικότητα, μια φωτιά που καίει με δύναμη μέσα στον πάγο.
Κλείνοντας, δεν θέλω να παραλείψω τη γεωμετρική ανάπτυξη την οποία επιφυλάσσει για τη σύνθεσή της η Κολλιάκου. Τα άγρια αγκάθια και οι φονικές παγίδες που κρύβονται κάτω από τη φαινομενικά ψυχρή επιφάνεια της ιστορίας της βγαίνουν στο φως κομμάτι κομμάτι και πάντα σε δεσμό αιτιακής αλληλουλουχίας με όσα έχουν προηγηθεί ή όσα πρόκειται να ακολουθήσουν. Το πριν εξηγεί εις βάθος το μετά και το μετά έχει μιαν ικανότητα να προλέγει το μέλλον: τη μοίρα την οποία είναι υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουν οι πρωταγωνιστές στο τέλος της διαδρομής τους όχι ως ένα υπερκείμενο και μεταφυσικής τάξης αναπόφευκτο, αλλά ως μια καθαρώς λογική συνεπαγωγή των επιλογών τους. Σίγουρα, ένα αξιοσύστατο και, το κυριότερο, πολλά υποσχόμενο βιβλίο.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 02/03/2007

Friday, May 11, 2007

Νίκος Λάνγκ: Ενας noble ανάμεσά μας!

Το Νίκο Λαγκαδινό τον γνώρισα μέσα απο τα πολλά μπλόγκς, στα οποία καταθέτει το λόγο του χωρίς περιστροφές. Πολυσχιδής και διαβασμένος για όλους τους τομείς της τέχνης, δεν παύει να εντυπωσιάζει για τις εξαιρετικές γνώσεις του στα θεατρικά και άλλα δρώμενα.

Το βιβλίο του ήταν απ’ αυτά που δεν έπαιξαν στην αγορά των κριτικών. Το πρόσθεσα στην ψηφοφορία του μπλόγκ εκ των υστέρων , μια και και δεν βρισκόταν σε καμία απολύτως λίστα για βραβεία (πόσο συνηθισμένο και αναμενόμενο!) Ωστόσο, κάποιοι προσπάθησαν να το αποβάλουν καταχρώντας τις ηλεκτρονικές ταυτότητες στην ψηφοφορία. Ειδοποιήθηκα απο την εταιρεία εγκαίρως και ανγκάσθηκα να το εξαιρέσω της τρέχουσας ψηφοφορίας.

Ο Νίκος Λαγκαδινός είχε την ευγενή καλοσύνη να μού στείλει ένα αντίτυπο απο το έργο του «Καλύτερα Τύψεις παρά Απωθημένα» Το διάβασα απνευστί κι έχω να πώ ότι ο λόγος και ο μύθος του με άγγιξαν ιδιαίτερα. Παραθέτω ένα επώνυμο κείμενο που με αντιπροσωπεύει ως θέση και κριτική!

Το Κατοικίδιο

Η εφηβεία των 50

Της Ιουστίνης Φραγκούλη

Είχα χρόνια να δώ το συνάδελφο Νίκο Λαγκαδινό. Από τότε που δουλεύαμε και οι δυό στην ΕΡΤ. Απο κείνα τα χρόνια της απόλυτης αθωότητας, που τίποτε δεν προμήνυε τους δύσκολους χρόνους της ευημερίας.

Τον συνάντησα λοιπόν Μακρόθεν μέσα στην ιστόσφαιρα , μέσα απο τα κείμενα και τις φωτογραφίες που καταθέτει καθημερινά με τη φόρα του αιώνιου έφηβου στο διαδίκτυο της απεραντοσύνης. Ο Νίκος Λαγκαδινός μέσα στην ανομβρία της συναδελφικής αποστασιοποίησης, ήταν απο τους ελάχιστους που άπλωσε το χέρι στο άκουσμα της έκδοσης του καινούριου βιβλίου μου. Ηταν απο τους λιγοστούς δημοσιογράφους που ενθουσιάστηκαν με την κυκλοφορία του κι ας μην τόχε διαβάσει ακόμη. Πόση γενναιοδωρία και λεβεντιά θέλει τούτη η κίνηση!

Υστερα, εδώ στην Αθήνα της άνοιξης, συναντηθήκαμε στο καφέ των συγγραφέων, το Φίλιον, και ανταλλάξαμε χίλιους δυό λόγους για τα τεκταινόμενα στο χώρο του βιβλίου και του θεάτρου και της τέχνης γενικότερα. Χαρίσαμε ο ένας στον άλλον τα έργα μας για να αλληλοανιχνευτούμε πέρα απο την προφορικότητα του λόγου μας.

«Καλύτερα Τύψεις Παρά Απωθημένα» (Εκδόσεις Αγκυρα) διακηρύσσει ο αιώνια νέος Νίκος Λαγκαδινός σε ένα βιβλίο, που αναπαράγει σκηνές απο την ανδρική εφηβεία των 50 και κάτι. Μέσα απο τις σπονδυλωτές ιστορίες περνούν οι ζωές, οι χαρές, οι αποκοτιές, οι ήττες των ανδρών που ενηλικιώθηκαν στη δικτατορία και ωρίμασαν κατα τη μεταπολιτευτική εποχή. Μέσα απο τις 200 σελίδες ακτινογραφούνται οι ψυχισμοί, οι τύψεις και τα απωθημένα του αρσενικού πληθυσμού της Ελλάδας, που μεγάλωσε με όνειρα αλλά συντρίφτηκε πάνω στη ματαίωσή τους.

Ο δικολάβος Μιχάλης, πετυχημένος κουστουμάτος, εραστής βορείων προαστείων, κλεπταποδόχος της οικογενειακής ευτυχίας, φτάνει στα άκρα σκοτώνοντας κατα λάθος τη λαθραία φιλενάδα του.

Ο Γρατσουνιάς πισωγυρίζει στα παιδικά χρόνια της δικτατορίας όταν πήγε καρφωτός στην ασφάλεια για αριστερά φρονήματα. Η ατμόσφαιρα ,η ιδιοτυπία της γλώσσας, μεταφέρονται αυτούσια με ένα τρόπο που δε γίνεται νοσταλγικός.

Ο Βαγγέλης απο το Δουβλίνο των σπουδών προσγειώνεται στην Αθήνα της επαγγελματικής σταθερότητας , όπου στήνει το μπαράκι των αναστεναγμών προσπαθώντας να μαζέψει τους παλιούς φίλους.

Ο Γρηγόρης είναι παθιασμένος με τον Βίμ Βέντερς. Ζεί και μιλάει μόνο για τις ταινίες του στο πλαίσιο μιας επαναλαμβανόμενης καθημερινότητας. Εγκατελείπει τη δικηγορία , σπίτι, οικογένεια για μια θεατρίνα που τελικά το σκάει με νεότερο και ωραιότερο. Ενα αυτοκινητιστικό ατύχημα τον λυτρώνει απο την ύπαρξη και την τυραννία της ύπαρξής του.

Κι ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου ξεσπαθώνει σε πρώτο πρόσωπο, κάνοντας αναγωγές στο Λόρκα , στο θέατρο, στο σινεμά που αγάπησε. Σε μια κυνική και ταυτόχρονα λυρική αφήγηση δίνει το στίγμα του, ερωτεύεται αργά και καθυστερημένα. Μέσα απο την ελαφρότητα των πολλών σχέσεων καταλήγει στη μονοπρόσωπη αγάπη για τη Ναυσικά.

Ανάμεσα στις βιωματικές σκέψεις και τους λόγους του συγγραφέα περνάει η Θεσσαλονίκη των φοιτητικών χρόνων, η θεατρική μεταλλαγή της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, η αποθέωση του Λόρκα, του Λόρκα και αμετανόητα του Λόρκα. Περνούν οι απολιθωμένες γυναίκες των 50 και κάτι, αυτές που έχασαν το στόχο για χάρη του αγώνα.

Ο ήρωας ανδρώνεται αναζητώντας επι ματαίω τα όνειρα που χάθηκαν στη συνθήκη της ευτέλειας. Η φτήνεια της δημοσιογραφίας, ο εκμαυλισμός του υπουργείου πολιτισμού, η αναισθησία της εξουσίας, η απαξίωση των αξιών είναι το σταθερό τοπίο μέσα στο οποίο ξετυλίγεται η αυτοκριτική του. Και η Ναυσικά, που θα μπορούσε να μετουσιώσει την παρακμή σε λουλούδιασμα, κι αυτή θύμα της συμβατικότητας πέφτει, επιφέροντας την τελική ακύρωση των πόθων του πρωταγωνιστή-αφηγητή.

Ολο το βιβλίο είναι γραμμένο με πολύ πειστικούς διαλόγους αναδεικνύοντας τη θεατρική παιδεία του Νίκου Λαγκαδινού. Ο συγγραφέας, συνεπής στην εντιμότητα αλλά και με το καταπληκτικό απόθεμα των γνώσεων, κλείνει το έργο του με μια ενδελεχή και τεκμηριωμένη αναφορά στις πηγές των οποίων έκανε χρήση κατά τη γραφή.

Ενας απολογισμός για ώριμους αναγνώστες που ξεπερνάει την επιφάνεια αποκαλύπτοντας τα πολλαπλά θυλάκια του εσωτερικού αναβρασμού. Χαίρομαι που ξανασυνάντησα το Νίκο μέσα απο το βιβλίο του!

Tuesday, May 8, 2007

Η άνοιξη του βιβλίου

Στον πεζόδρομο της Αρεοπαγείτου έχει στηθεί ένας τρελλός χορός για τη γιορτή του βιβλίου. Η άνοιξη και η καλοκαιρία μέχρι σήμερα συνηγόρησαν για την αθρόα προσέλευση του κόσμου, που αγοράζει βιβλία παντός είδους. Είναι παρήγορο και ενθαρρυντικό όλο αυτό το αλισβερίσι του κόσμου με την αγορά του βιβλίου.
Μπράβο στους εκδότες για την ωραία διοργάνωση και για την επιτυχία. Τελικά, η ομορφιά του χώρου ,η προσβασιμότητα με το μετρό και η αναστάτωση της άνοιξης δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες για την κίνηση των βιβλίων.
Αντε και το φθινόπωρο!

Η Ιερή Παγίδα της Λείας Βιτάλη


Εαρινή Συμφωνία


Πιστεύω ακράδαντα στην κρυφή φωνή των πραγμάτων και των πόλεων, στην κρυφή πτυχή των γεγονότων. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται η προσωπική μυθολογία του καθενός μας. Με όσα είδε και δεν ξέχασε ποτέ. Με όσα ξέχασε, αλλά το συναίσθημα ή η μνήμη του ανακαλεί επιλεκτικά- και κάπως «διορθωμένα». Με όσα σκέφτηκε, ονειρεύτηκε, έπλασε, επινόησε, άλλαξε. Αυτός είναι ο κόσμος του καθενός μας: ένα υποκειμενικό νησάκι μέσα στην κοινωνία των ανθρώπων που πότε εντάσσεται και πότε πλέει μονάχο, σαν σχεδία η οποία έρχεται και φεύγει αέναα.
Πιστεύω και ότι η μοίρα του ανθρώπου αλλάζει πάντοτε σε δραματικές συγκρούσεις με την Ιστορία, χωρίς αυτό να φαίνεται πουθενά στις επίσημες καταγραφές- καταγραφές του νικητή, έτσι κι αλλιώς. Πώς χάθηκε η προγιαγιά μου; Με ρωτά και με ξαναρωτά η αγαπημένη μου Σααντέτ από τη Σμύρνη. Φεύγοντας, της λέω, με τη δική μου γιαγιά και με άλλα τέσσερα αδέλφια, όλα κάτω από 15, ορφανά. Ξέρω, μου απαντά, στην ανταλλαγή των πληθυσμών.
Δεν φταίει η μικρή μου, η ακριβή μου. Οι νικητές δεν σημείωσαν (ούτε καν σε υποσημείωση) το αυτονόητο: πως ήταν πόλεμος και σκοτωνόταν κόσμος. Το δέχεται όταν της το λέω. Ομως, εξ αυτού, ανησυχώ πολύ γιατί, όταν οι πρωταγωνιστές απομακρύνονται, η αλήθεια του καθενός υποχωρεί εμπρός στη γενική αλήθεια (αν υπάρχει κάτι τέτοιο). Και δεν φοβάμαι για τη Σμύρνη αλλά για τον εμφύλιο, που, όσο πάει και χάνουμε εκείνους που αναμείχθηκαν και θα μείνει σε λίγο η ψυχρή άποψη των ιστορικών ενώ εμείς που ακούσαμε τις αφηγήσεις των ανταρτών γονιών μας ζούμε ακόμη. Κι ωστόσο, η ιστορική άποψη είναι κι εκείνη αναγκαία. Τι θα ήταν τα πράγματα χωρίς τον Θουκυδίδη και τον Επιτάφιό του; Αλλά, τα ευρήματα από το Δημόσιο Σήμα που δίνουν «πρόσωπα» στους τότε νεκρούς υπερασπιστές της πατρίδας, δεν είναι εξίσου συγκινητικά;
Μακρηγορώ, αλλά θέλω να παρουσιάσω επακριβώς το πλαίσιο μέσα στο οποίο μου «μίλησε» η Ιερή Παγίδα της Λείας Βιτάλη. Η μοίρα του ανθρώπου μέσα στη λαίλαπα των ιστορικών γεγονότων, που, βεβαίως, την επηρεάζουν. Η αληθινή μοίρα, και η επινοημένη. Ενός προσώπου, πολλών προσώπων. Κυρίων και δευτερευόντων. Ακόμα και κάποιων- η πολλών- που δεν έχουν υπάρξει αληθινά.
Η συγγραφέας ξεκινά από βάσεις εξαιρετικά στέρεες: εκτός από το αδιαμφισβήτητο ταλέντο της, έχει πείρα στη γραφή, εξαιρετική γνώση της τοπογραφίας της Κωνσταντινούπολης και γνώση- εκ των έσω, θα λέγαμε, ως εκ της καταγωγής της- της Ιστορίας. Βεβαίως, η καταγωγή δεν φτάνει. Και εκείνη εμπλούτισε πολύ τις γνώσεις της και τις πηγές της. Οπως «εμπλούτισε» και τους χαρακτήρες του μυθιστορήματός της αυτού.
Κωνσταντινούπολη, λοιπόν, 1453. Η Θεοσκέπαστη, η Βασιλεύουσα, η Πόλις, είναι έτοιμη να πέσει. Στο βάθος- βάθος ακούγεται το πλήθος που την έχει ήδη παραδώσει (ως προς την επιθυμία αλλά και τη συνείδησή του). Δεν υπάρχουν ηρωικοί μαχητές- υπερασπιστές. Ενας κουρασμένος όχλος υπάρχει, ο οποίος άγεται και φέρεται από τους ηγέτες του. Δεν θέλει να πολεμήσει, γιατί πιστεύει ότι θα τη βολέψει με τον Μωάμεθ τον Πορθητή και με τον Τούρκο. Μισεί όσους προσπάθησαν να γεφυρώσουν το σχίσμα με την Καθολική Εκκλησία και προτιμά να τουρκέψει η Αγιά Σοφιά παρά να πατήσει ξανά το πόδι του εκεί για λειτουργία ο καθολικός καρδινάλιος.
Κινδυνεύω να επισύρω την μήνιν των «ελληναράδων» αλλά κάπως έτσι, όπως την δίνει η Λεία Βιτάλη στο μυθιστόρημά της, είναι και η δική μου αίσθηση για τις τελευταίες εβδομάδες της Κωνσταντινούπολης, από τα διαβάσματα τόσων χρόνων. Και μιλώ για τις διάφορες πηγές, όχι για διαστρεβλωμένες παρουσιάσεις που γέρνουν προς τα εδώ και προς τα εκεί. Δεν είναι γι’ αυτό, όμως, που το πλαίσιο μου φαίνεται εξαιρετικά καμωμένο. Είναι διότι, όποια και αν τελικά είναι η ιστορική αλήθεια (γιατί υπάρχει και το λεγόμενο «αντικειμενικό») η συγγραφέας κατάφερε να δώσει τη δραματική και πλήρη εικόνα μιας πόλης ελάχιστα πριν από την πτώση της και αμέσως μετά. Με την ανάσα του Πολέμου και της Κατάκτησης να ακούγεται στο σβέρκο της. Σπουδαίο επίτευγμα!
Εννοείται ότι μονάχα αυτό δεν θα έφτανε. Και πράγματι, η συγγραφέας προχώρησε. Με μαεστρία και με την ικανότητα εξαιρετικού τεχνίτη, κατόρθωσε να στήσει μέσα σε αυτό το σκηνικό τη δική της ιστορία. Αφηγείται η κόρη του Λουκά Νοταρά, του πρωθυπουργού όταν έγινε η άλωση. Στη διάρκεια της αφήγησης παρουσιάζεται και άλλο ένα πρόσωπο ως κυρίαρχο, αυτό που είναι και ο αληθινός πρωταγωνιστής του βιβλίου. Ο Ιάκωβος Νοταράς, ο μικρός, αγαπημένος άγγελος της οικογένειας, ο χαϊδεμένος γιός που θα περάσει δια πυρός και σιδήρου από τα 13 του και μέχρι το τέλος του μυθιστορήματος.
Αφήγηση πυκνή, με στοιχεία επινοημένα ή πραγματικά που πείθουν και την εξυπηρετούν, χαρακτήρες δομημένοι σωστά, πλοκή που εξελίσσεται σπειροειδώς. Με έναν μοντέρνο τρόπο, η Λεία Βιτάλη στήνει ένα ιστορικό μυθιστόρημα- που, πάντως έχει αρχή, μέση και τέλος. Πότε μέσα από τα μάτια της κόρης και πότε μέσα από αυτά του γιου των Νοταράδων, μας παρουσιάζει μια ιστορία γεμάτη ίντριγκες, πάθη, ανατροπές, χαρές, λύπες, εξάρσεις, μετουσιώσεις. Μια συναρπαστική ιστορία! Η εξαίσια γραφή της σε κάνει να παρακολουθείς με αμείωτο ενδιαφέρον και κάποιες φορές με κομμένη την ανάσα τη ζωή του μικρού Ιάκωβου για τον έρωτα του οποίου, λέει η Βιτάλη, επέμεινε ο Μωάμεθ να κυριεύσει την Πόλη.
Τι κι αν ήταν, τι κι αν δεν ήταν έτσι; Πάντως η άλωση πέρασε από το μικρό τρυφερό κορμάκι του: τον ευνούχισαν, τον μαστίγωσαν, τον κράτησαν δούλο, αλλά και μοιράστηκε το κρεβάτι του με τον Πορθητή. Η μεγάλη αδυναμία του Μωάμεθ προς εκείνον θα τον κάνει να λάβει την απόφασή του στα δύσκολα: να επιστρέψει για να τον σκοτώσει, ώστε να ωφεληθεί η πατρίδα. Αλήθεια; Ψέματα; Ποιος νοιάζεται, αλήθεια, με ένα τέτοιο κείμενο, που σπαρταράει;
Δεν έχει λοιπόν αδύνατα σημεία το βιβλίο; Κατά την άποψή μου ελάχιστα. Είναι εκείνα στα οποία αφηγείται η κόρη και ρωτά κάθε τόσο την άποψη του φανταστικού μελλοντικού της αναγνώστη. Κάτι που θα ήταν μάλλον απίθανο να συμβαίνει, αφού η νεαρά, κανονικά, δεν θα πρέπει να είχε αίσθηση ότι τα γραφτά της θα διαβαστούν. Επίσης, σε κάποιες στιγμές, ξεφεύγουν λέξεις της δικής μας σημερινής καθημερινότητας. Κατά τα λοιπά, είναι άψογο αφού οι μεν συμπτώσεις με τα φυλακτά αποδεικνύεται ότι δεν ήταν συμπτώσεις παρά μόνο στο μυαλό του Ιάκωβου (το λέω γιατί στην αρχή τόσες συμπτώσεις με είχαν προβληματίσει) τα δε λογικά άλματα που γίνονται δεν έχουν κενά.
Για να συνοψίσω: ένα καλογραμμένο, εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο, το καλύτερο που έχω ίσως διαβάσει τον τελευταίο καιρό, με τις πτώσεις και τις ανόδους των ηρώων του, με μια ατμοσφαιρική σφραγίδα μοναδική και με θαυμαστή αφήγηση. Σαν να ήμουνα εκεί ένιωθα όσο το διάβαζα. Σαν να παρακολουθούσα με σφιγμένη την καρδιά και κομμένη την ανάσα. Και μετά, σαν να παρακαλούσα, στη Βενετία πια, να αλλάξουν τα πράγματα, να μην υπάρχει πια τόσος πόνος, τόσο δάκρυ. Μου είναι ακατανόητο πώς δεν είναι από τότε που εκδόθηκε μέχρι τώρα αδιαλείπτως στα ευπώλητα. Μακράν το ωραιότερο του 2006!

Thursday, May 3, 2007

Μακρινή και μόνη

Η πρόσκληση στο μπλόγκ της Ιουστίνης Φραγκούλη για την παρουσίαση του μυθιστορήματός της «Ψηλά Τακούνια Για Πάντα» τη Δευτέρα 7 Μαϊου στις 7μ.μ στο βιβλιοπωλείο Ελευθερουδάκης της Αθήνας, έγινε η αφορμή για να αναφερθούμε στην πολυδιάστατη πεζογράφο, όπως προκύπτει απο τις ιστοσελίδες των βιβλίων της.

Βιογράφος του πρώην αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος, με ένα βιβλίο καταναλωτικής λογοτεχνίας (διηγήματα και οδηγοί αγοράς) αλλά και με δύο μυθιστορήματα η Ιουστίνη Φραγκούλη έχει κάνει διακριτή την παρουσία της τελευταία στη μπλογκόσφαιρα μέσα απο τα εύστοχα άρθρα της στο προσωπικό της μπλόγκ.

Παρότι δημοσιογράφος δεν έτυχε της προβολής που της άξιζε στο νέο της μυθιστόρημα (η τύχη όλων των δημοσιογράφων-λογοτεχνών!). Το έργο της «Ψηλά Τακούνια Για Πάντα» (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα) κατηγορήθηκε ως ρόζ λογοτεχνία σε βιβλιοφιλικά μπλόγκς, ενώ πρόκειται για ψυχογράφημα που ανοίγει το μεταφεμινιστικό διάλογο. Τρυφερό, συγκρουσιακό,ανθρώπινο χαρακτηρίζεται για την εκπληκτική ανάπτυξη των χαρακτήρων και την ευφυέστατη δομή του. Τα ευρήματα στη μυθοπλασία είναι πολλά και ποικίλα!

Ενα βιβλίο με ακριβό άρωμα γυναίκας
Του Πέτρου Γαργάνη
Ελληνικός Τύπος (20-4-2007)

Ακριβό άρωμα γυναίκας αναδύεται από τις σελίδες αυτού του βιβλίου. Ένα μυθιστόρημα με έντονα βιωματικό χαρακτήρα που ως αναμενόμενο διαθέτει την φρεσκάδα και την αμεσότητα που συνήθως διακρίνει και - ομολογουμένως είναι απαραίτητο να- χαρακτηρίζει τέτοιου είδους λογοτεχνικά εγχειρήματα. Ο μύθος εμπλέκει έξι νέες γυναίκες στην περιπέτεια των αντιφάσεων της ζωής καθώς παρακολουθούμε τα παράλληλα βήματα τους από την αθωότητα των νεανικών τους χρόνων έως την ηλικία - ορόσημο των σαράντα ετών. Αυτή ακριβώς είναι και η χρονική στιγμή ενός πρώτου απολογισμού στις ζωές των κάποτε νεαρών και ανέμελων συμμαθητριών οι οποίες δείχνουν έτοιμες ή αναγκάζονται να ετοιμαστούν για μια πρώτη κρίση και θεώρηση των πεπραγμένων τους.

Οι απογοητεύσεις και οι συμβιβασμοί δεν κρύβονται: Έρωτες και ατελέσφορες ελπίδες για μια ζωή που την φαντάζονταν με διαφορετικές ίσως προοπτικές περνάνε μπροστά από τα μάτια τους σαν παραμελημένες ελπίδες. Εδώ θα ήθελα να αναφερθώ στο έξοχο εύρημα της συγγραφέως, μια πιθανή όσο και εύστοχη παραλλαγή της ιστορίας του πορτραίτου του Ντόριαν Γκρέυ: Εν προκειμένω η βασική πρωταγωνίστρια Τζούλια διεκπεραιώνει το ρόλο μιας διάσημης ζωγράφου η οποία με οδηγό την νοσταλγία των νεανικών της χρόνων σχεδιάζει τα πορτραίτα των συμμαθητριών της έτσι όπως τις φαντάζεται να εξελίσσονται με το πέρασμα του χρόνου. Πρόσωπα λαμπερά με την φρεσκάδα των υλικών μιας νιότης που ωριμάζει με γοητεία. Η πραγματικότητα όμως μπορεί να διαφέρει και να διεγείρει την απογοήτευση: Οι αναπόφευκτοι συμβιβασμοί αλλά και τα λάθη ανομολόγητα ή μη συσσωρεύονται στο βάρος των αβάσταχτων επιθυμιών που δεν ευτύχησαν την πραγματικότητα. Είναι όμως νωρίς ακόμα για να ξεχαστούν τα όνειρα και να σκορπιστούν στην λήθη. Υπάρχει μια μεγάλη συνέχεια που τις περιμένει!

Η συγγραφέας περιγράφει μία προς μία τις έτσι και αλλιώς ξεχωριστές ζωές των πρωταγωνιστριών της. Αποφεύγει να κρίνει και να αμφισβητήσει τις όποιες πράξεις και αποφάσεις τους. Τις αγκαλιάζει με την στοργή, τρυφερότητα και κατανόηση. Το αίσθημα της φιλίας που τις δένει ολοένα χάνεται και ολοένα ξανακερδίζεται μέσα από έναν λαβύρινθο σχέσεων και βιωμάτων. Ο χρόνος γεμίζει με πληγές το κουφάρι των αναμνήσεων: Όμως υπάρχουν πάντοτε οι σταθερές αξίες που αναζωογονούνται αλλά και αναζωογονούν τις υπάρξεις των ηρωίδων διατηρώντας την φλόγα της ζωής ακέραιη.

Το ξεκίνημα του μυθιστορήματος πρέπει να πω ότι είναι ιδιαίτερα δυναμικό, γεμάτο από την ένταση της τραγικότητας των στιγμών μιας αυτοκτονίας: Αυτής του πατέρα μίας εκ των πρωταγωνιστριών. Η συγγραφέας εισάγει κατευθείαν χωρίς χρονοτριβή τον αναγνώστη στην όλη ατμόσφαιρα με εικόνες και συναισθήματα που εναλλάσσονται μέσα από την δραματικότητα των καταστάσεων με έναν καταιγιστικό ρυθμό. Στην συνέχεια χαλαρώνει και από την ένταση ενός ρεαλισμού σχεδόν στα όρια της σκληρότητας ξεκινά ένα ταξίδι στο παρελθόν που βλέπει τις πορείες των έξι γυναικών. Ο φόντος, ένα νησί του Ιονίου με την πρωτεύουσα του να διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά μιας επαρχιακής πόλης. Η συνέχεια μεταφέρει τις ηρωίδες άλλοτε στην Αθήνα ως φοιτήτριες πλέον, στο εξωτερικό της Ευρώπης και του Καναδά όπου και συμφωνείται η συνάντηση τους μετά από χρόνια, αλλά και ξανά πίσω σε εκείνη την ελληνική γωνία από όπου ξεκινούν οι μνήμες το ταξίδι τους. Ο δε χρόνος διευρύνει το πλαίσιο του από την εποχή της μεταπολίτευσης (όπου ανήκουν και οι πιο ενδιαφέρουσες περιγραφές) μέχρι το παρόν.

Ο μύθος λειτουργεί ως συμπλήρωμα και γαρνίρει αρμονικά τις σκέψεις και τις επιδιώξεις της συγγραφέως. Οι χαρακτήρες επιδεικνύουν την εσωτερικότητα τους όπου επιδιώκεται η εμβάθυνση χωρίς ταυτόχρονα να κουράζει. Τα κείμενα παρουσιάζουν μια υποδειγματική οικονομία και λιτότητα στην μορφή τους καθώς η επιτήδευση της γλώσσας και η εκφραστική υπερβολή απέχουν διακριτικά. Οι πρωταγωνίστριες διαθέτουν τα σύνθετα χαρακτηριστικά καλοδουλεμένων λογοτεχνικών ηρώων. Έτσι η συγγραφέας καταφέρνει να περιγράψει με σαφήνεια το πρόσωπο της σύγχρονης γυναίκας που επιδιώκει βάση των χαρακτήρων της. Από την άλλη μεριά οι άντρες της ιστορίας αποτελούν ένα συμπληρωματικό καστ ηρώων οι οποίοι συντηρούνται στους συνήθεις δεύτερους αλλά και ουσιαστικότατους ρόλους τους. Και στο βάθος βέβαια του μυθιστορήματος οι ανεπάντεχες εκπλήξεις της πλοκής η οποία πάντως δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Εν τέλει ένα βιβλίο με δυναμισμό όσο και τρυφερότητα, το οποίο φτιάχτηκε με ακριβά υλικά που βρίσκονται σε προθήκες βιωμάτων και αναμνήσεων. Αρκεί βέβαια η διαχείριση τους να τυγχάνει της μεθοδικότητας που επέδειξε η Ι. Φραγκούλη.

* Ο Πέτρος Γαργάνης γεννήθηκε (1971) και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε και ασχολήθηκε με τη μουσική ενώ είχε ένα επαγγελματικό πέρασμα απο την διαφήμηση. Έγραψε το μυθιστόρημα "Μια γειτονιά είμαστε" και αρθρογραφεί τακτικά σε λογοτεχνικά και μη περιοδικά.